روز چهارم عروسی مختص زنان است که به آن » دوواق قاپما ( پاتختی ) « میگویند. در این روز همه زنان فامیل عروس و داماد برای ناهار به خانه ی داماد دعوت دارند. اکثراً ناهار پاتختی آش است. آش گولبورنی ، آش ترش ، آش ماست و.... ( آش گولبورنی( یا به اصطلاح محلی گوربوننو) را از میوه ی نوعی درخچه بنام »گولبورنی« یا همان گل نسترن تهیه میکنند که تقریبا شباهت هایی با آش ترش دارد).

پس از صرف ناهار زنان هدایای خود را به صاحب عروسی تحویل میدهند و بعد از بزن و برقص و مراسم » دوواق/ روبند « عروس را از سرش جمع میکنند .

مراسم دوواق قاپماق یکی از مراسمات جشن عروسی و ازدواج  است که از دیرباز در آذربایجان رونق داشته و هنوز هم در این سرزمین اجرا می‌شود. این مراسم بعد از مراسم “خینا گئجه‌سی” و “گلین چیخما” و بعد از رفتن عروس به خانه شوهرش برگزار می‌گردد.

این مراسم کاملا زنانه است و در خانه داماد برگزار می شود ، برای اجرای این مراسم ، خانواده‌های عروس و داماد به همراه دوستان و اهل فامیل فردای شب عروسی با در دست داشتن خلعتی به عنوان هدیه جمع می‌شوند که معمولا عصرها است ، پسر بچه ای ۷_۸ ساله از طرف خانواده پسر آمده و روسری عروس را می دزدد  و آداب و سنت مخصوص این کار را به اجرا در می‌آورند.

در روستای چاربور ابتدا یک کاسه آب را در وسط مجلس بر روی زمین می‌گذارند و روی آن تشتی بزرگ قرار می‌دهند . سپس عروس خانم را که دوواق یا همان پارچه قرمز رنگی بر سر دارد، به مجلس آورده و روی تشت مورد نظر می‌نشانند. سپس یک عدد چوب درخت میوه را که از قبل آماده کرده‌اند به دست یکی از پسران خانواده داماد می‌دهند تا بوسیله آن، دوواق مورد نظر را از سر عروس بردارد....

.

.

.

.

  آردی وار....

سرزمین آذربایجان به دلیل برخورداری ازفرهنگ دیرینه و اصیل و نیز شرایط جغرافیائی و پرتحرکش، ازپیشینه ی فرهنگی و هنری خاصی برخورداراست. بسیاری از آئین ها در ادبیات شفاهی فولکلور در دل موسیقی حماسی و گیرای این منطقه نهفته است. نوروز، این کهن آئین تورکان، با رنگ و بوئی ویژه و مراسم های خاصی در آذربایجان برگزار میشود . مراسم سنتی «سایا» از جمله زیباترین رسم‌های مردمان آذربایجان به مناسبت روزهای پایانی سال و آغاز سال نو است که از چندین ده روز مانده به عید نوروز برگزار می‌شود. در این آئین دیرینه، سایاچی ها، افراد هنرمند، شوخ طبع و بذله گوئی هستند که با نغمات، آواز و سخنان شوخ و شیرین خود مردم را دلشاد ساخته و طلیعه داران آغاز بهار و جشنهای مربوط به آن بوده اند.در فولکلور ترکی، سایا به معنی احترام گذارنده است و سایاچی به معنی حرمت و حرمت کننده است و با توجه به اینکه سایاچی ها هنرمندان دوره گردی بودند که با لباس هائی برگرفته از رنگ طبیعت و گاه با لباس های چوپان های محلی از چند هفته مانده به نوروز، ده به ده، کوی به کوی و خانه به خانه و با دو چوب د دست میگشتند و با خواندن شعرهای مخصوص و زدن چوبهای دستی به هم ریتم درآورده و شعر و آواز در وصف طبیعت میخواندند و برای مردم آرزوی روزهای خوش، خیر و برکت در سال نو از درگاه خداوند بخشنده طلب می‌کردند. سایاچی‌ها در مقابل دعاهای خیر و شعرهای دوست‌داشتنی خود از صاحب‌خانه‌ها هدیه و انعامی را دریافت می‌کنند.این هدیه ممکن است گندم و جو و شیرینی و آجیل باشد یا مبلغی پول به سایاچی هدیه داده شود.

در برخی مناطق آذربایجان سایاچی ها را »کوساکوسا« مینامند. با توجه به اینکه سایاچی ها از چند هفته مانده به عید، روزهای مانده به آغاز سال نو را شمارش می‌کردند، میتوان احتمال داد واژه سایا از مصدرترکی »سایماق« به معنای شمردن گرفته شده است. 

از مهم ترین این رسوم، آئین های نوروزی است که می توان به مراسم »تکمچی و سایاچی و کوسا گلین« اشاره کرد که هم زمان با نوروز با الحان دلنشین و خاص خود به نغمه سرائی پرداخته و با طنین آواز خود در فضای کوی و برزن ها، طلیعه آمدن بهار و زایش دوباره زمین را به مردم مژده میدهند.

.

.

.

.

   آردی وار....

زاهییا قویماق ( سو ، اون و یاغ لا بیشمیش ) بیشیره ر دیلر کی چوخ دادسیز اولاردی.یئددی گون ، اگر زاهی چوخ ضعیف اولاردیسا اون گوندن سونرا ، آنا و اوشاغی ماما ایله حاماما آپاراردیلار.اون گون قوهوم _ قونشو ناهارا قوناق چاغیرار و هره اؤزونه گؤره پای ( هدیه ) گتیره ر دیلر . پای (هدیه) غالبا ساری یاغ ، یومورتا ، بعضا بال اولاردی .زاهینی آناسی اؤز ائولرینه آپارار ، بیر هفته ده اوردا باغلامایا (بسته یه ) دایانیب دینجه لردی.

کؤرپه اوشاغین قیرخی چیخینجا ( قیرخ گونلویونه کیمی ) بیر آدام اوشاق اولان اوطاغا گیره ر سه ، بلک لی کؤرپه نی گؤتوروب قاپی نین اوستونه قاوزایار و او آدام گرک کؤرپه نین آلتیندان اوطاغا گیره ردی . داها اوندان سونرا او آدام هر نئچه یول اوطاغا گیره ر سه ایدی ، کؤرپه نی قاوزامازدیلار.قیرخینجی گون اوشاغی حاماما آپاریب قیرخین تؤکردیلر... .

" هاققیشقا "

بو اویونون وصفینده بئله گلیپ :

اویونچولار ایکی دسته یه بؤلونرلر. بیر محدوده تعیین ائدیلیب دسته لرین بیری ایچری گیره ر و او بیریسی ائشیکده قالار. ائشیکده کی لرین بیری ، بیر قیچین ییغار و تک قیچلی آتلانا – آتلانا ( هاققیشقا ) ایچریده کی لری قووالایار و جهد ائده ر اونلاری وورسون . هر هانسینا الی ده یرسه، او گرک اویوندان چیخا. ایچریده کیلرین بیری محدوده دن ائشییه چیخارسا ، یانیب و اویوندان چیخار.هاققیشقا گئدن یورولانا کیــــمی ایچریده کی لری قاوالاییب ، ووماغا چالیشاجاق. ائله کی دوشــــــدو( آیاغین یئره قویدو ) یولداشلاری نین بیر آیریسی هاققیشقا گلر و اویون بئله لیک ادامه تاپار. ایچریده کی لرین هامیسی وورولسا، بو دفعه ائشیکده کی دسته ایچری گیره ر و او بیرسی دسته ائشیکده قالار. یوخ، حتی بیر نفر ده ایچری ده کی لردن جان قورتاریب وورولمازسا و ائشیکده کی لرین هامیسی دوشرسه، یئنه همان دسته ایچریده قالار و اویون یئنی دن باشلانار.... .

فارسجا.....

آردی وار....

قاری اوشاقلاری چاغیریب هر بیرینه بیر پارچا یاغ یاخماسی وئریب ، جیرتدانی اونلارا تاپشیردی...

اوشاقلار مئشه یه گئدیب اودون توپلادیقدان سونرا گؤرورلر کی ، جیرتدان اودون توپلاماییر ، اونا دئییرلرکی ;

- آ جیرتدان ، سن نیه اودون توپلاماییرسان..؟

جیرتدان جاواب وئریر :

- آنام سیزه یاغ یاخماسی وئردی کی منیم ده اودونومو توپلایاسینیز..

اوشاقلار بونون دا اودونون توپلاییرلار و سونرا هر کس اؤز اودونونو یوکله ییب یولا دوشمک ایسته ینده گؤردولرکی ، جیرتدان اوتوروب باخیر ، بونا دئییرلر :

- آ جیرتدان ، سن نیه اودونون یوکله مه ییرسن..؟

جیرتدان جاواب وئردی :

- آنام سیزه یاغ یاخماسی وئردی کی ، منیم ده اودونومو گتیره سینیز... .

اوشاقلار الاج سیز  قالیب بونون دا اودونون گتیریرلر .بیر آز یول گئتدیکدن سونرا گؤرورلرکی ، جیرتدان گئریده قالیب آغلاییر ، بونا دئییرلر :

- آ جیرتدان نیه آغلاییرسان..؟

جیرتدان جاواب وئردی :

- یورولموشام ، آنام سیزه یاغ یاخماسی وئردی کی ، من یورولاندا منی ده دالینیزجا گؤتوره سینیز... .

.

.

.

                     آردی وار...

در یکی از روزها ملا به خر هیزم بار می کند می اندازد به راه راست روستا که :

- تو از این راه راست برو ، من از این راه میان بر خواهم رفت.

ببینیم کی زود میرسد..

خر بی صاحب شروع می کند به چریدن .ملا به خانه که میرسد می پرسد :

- زن ، خر هنوز نرسیده ؟

زن می گوید :

- نه هنوز نرسیده.

ملا با دلتنگی می گوید :

میبینی که ؟ تو همیشه مرا سرزنش میکنی ، من تنبل هستم ، ببین ، من از خر زودتر آمده ام.

 : Günlərin birində Molla eşşəyə odun yükləyib salır kəndə gedən düz yola ki

.

.

.

.

              آردی وار.....

" سینامالار" یا "کلثوم ننه سؤزلری" اعتقادات مردمی است که بیشتر به خرافه و موهومات میماند و در طول سالیان دراز دهان به دهان گشته و تا امروز باقی مانده است.برخی از این اعتقادات و سیناماها امروز هم در بین مردم وجود دارد مثلا وقتی کسی عطسه می کند می گویند باید صبر کند و ورد بخواند وگرنه ممکن است  حادثه ی بدی اتفاق بیفتد.اگر دو بار عطسه کرد نه تنها صبر کردن لازم نیست بلکه باید شتاب هم به خرج دهد.همانگونه که میبینیم این عقیده در بین مردم هنوز هم وجود دارد و معتقدان زیادی دارد.این اعتقادات بسیار گسترده است و در هر حال در رفتار و کردار انسانها تاثیر خود را گذاشته است.

.

.

.

 ادامه دارد....

ضرب المثل یا " آتالار سؤزو " جمله ای کوتاه به نثر یا نظم است ، اکثرا دربردارنده ی پند و نصیحت و یا به عبارت بهتر تجربه های انسانهای گذشته است.این جمله ی کوتاه که در قدیم به عنوان فلسفه و نتیجه زندگی مردم به شمار می آمده است میتواند برای آیندگان راهگشای و رهنمون باشد.ایجاز و کوتاعی لفظ ، سادگی و روانی آتالار سؤز عمق اندیشه های به کار رفته در آن هر شنونده ای را به افکاری عمیق فرو برده و او را به اندیشه وا میدارد.این تجربه ها به سادگی به دست نیامده  ، بلکه در طول سده ها ، شاید هزاره ها ، صدها و هزاران مورد یکسال مشاهده شده ، از سر گذشته و نتیجه آن در یک جمله ی آهنگین بیان شده است.(م.کریمی)

این جمله های کوتاه و باارزش که به آتالار سؤزو و عنوان مَثَل در آزربایجان معروف و شناخته شده است ، در بین ترکهای کرکوک با عنوان " اسکی لر سؤزو " و دیگر ملتها "عیبرت آمیز سؤز " ، "قانادلی سؤز" ، "قیزیل سؤز" ،دیلین گولزاری" ، "خالق مکتبی" ، "روحون طبیبی" ، "آغلین گؤزو" و... شناخته شده است.(توپلاما قیلاووزو)

ضرب المثل ها، نقطه اتصال ادب رسمی به ادب شفاهی هستند. سال ها باید بگذرد تا مثلی بر زبان مردم جاری شود، مطالعه در ضرب المثل ها، که یکی از عناصر تشکیل دهنده فولکلور است؛ می تواند به خوبی خلقیات، عادات، اندیشه ی فردی و جمعی، حساسیت و علایق گوناگون مردم را نشان دهد . مثل های ملی، بازگو کننده آرزوها، احساسات و نگرش ها، شرایط اجتماعی و فرهنگی و هویت ملی و مؤلفه های آن است؛ از این رو مثل ها در مطالعات مردم شناسی و جامعه شناختی قابل توجه اند. « این جمله کوتاه و زیبا، مولود اندیشه و دانش مردم ساده و میراثی از غنای معنوی نسل های گذشته است که دست به دست و زبان به زبان به آیندگان می رسد و آنان را با آمال و آرزوها؛ غم ها و شادی ها؛ عشق ها و نفرت ها و اوهام و خرافات پدران خود آشنا می سازد» (آرین پور)

آردی وار....