ادبیات و فولکلور آزربایجان

ZənGan Türk

عباس و گولگز داستانی + فایل صوتی

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz



یکی از منظومه های عاشقانه در میان داستانهای آشیقها ، داستان عابباس و گولگز است که به خاطر بیان ایده ها و آرمانهای مردم و خلق صحنه های بدیع داستانی ، جای والایی در میان آشیقها دارد.از بین واریانتهای مختلفی که گردآوری شده دو واریانت معتبر بنا به تحقیق پروفسور محمد حسین تهماسب در دست است که در یکی ، شاه عباس صفوی به عنوان شاهی عدالت گستر مطرح شده است که به کمک عاشق و معشوق می آید . داستان از این قرار است که پری خانم سوگلی آشیق عابباس را به حرمسرای شاه برده اند و آشیق عابباس سر به شورش بر می دارد و قیام به پا می سازد . سربازان او را دستگیر میکنندو پیش شاه میبرند.شاه عباس وقتی از حقیقت و صداقت آن دو مطلع میشود آندو را آزاد کرده و به کام میرساند.

اما در واریانت دیگر ، شاه عباس همان چهره ی تاریخی خود را دارد که زنان و دختران شهرها را گرد آورده و به زور شمشیر و نیزه برای خوشگذرانی شاه به حرمسرا میبرند.مردان و پدران و برادران این زنان و دختران عصیان کرده و به کاروان شاه عباس هجوم می آورند و دختران را آزاد میکنند.

بنا به روایتی که در منظومه «عباس و گولگز» آمده است، آشیق عابباس به دختری به نام «گولگزپری» عاشق بود. شاه عباس وقتی از زیبایی «گولگزپری» خبر می‌گیرد، پهلوان خود «دلی بئجان» را مأمور می‌کند و او را به زور به اصفهان و حرمسرای خود می‌کشد.
آشیق عابباس عاشقی تنها،بی کس و یار مانده است ، سوگلی اش را از او گرفته اند و برای شاه می برند .او نمیتواند با شاه روبه رو بایستد بنابراین از زمانه می نالد ، لعن و نفرین می فرستد :

من عابباسام هئچ واخت سؤیله مه رم یالان
ائلیـــمه ، اؤلـــکه مه سـالدیلار تالان ،
خـوجــــا ، دلـی بجان ، الله وردئریخان
قــویمــا ، دلی بجان یـاریـم آپاردی

آردی وار.....

آردینی اوخو
پنجشنبه 29 آذر 1397

آللاهدان قورخماق..! (ترکی-فارسی)

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz




آللاهدان قورخماق...!

بیرگون دولتلی قونشولاردان بیری ملانی ائوینه چاغیریب اونا ۵۰ دینار وئریر و دئییر ؛

ملا ، بو پولو گؤتور و هر گون بئش واخت نمازدان سونرا منی دوعا ائله ، ملا پولو آلیب ، اونون ۱۰ دینارینی دالی قایتاریر و قالانینی جیبینه قویور.
دولتلی آدام بو ایشدن تعجب ائدیب و ملادان بونون علتینی خبر آلیر.

ملا دئییر ؛ آللاهدان گیزلین دییل سندن نه گیزلین ، من هر گون یوخویا قالدیغیم اوچون صب(سحر)نمازیم قضایا گئدیر و آنجاق گونده ۴ واخت نماز قیلا بیلیرم.


فارسجا :

ترس از خدا...!

روزی یکی از همسایگان پولدار ، ملا را به خانه اش خوانده ، 50 دینار به او می دهد و می گوید :

ملا ، این پول را بردار و هر روز بعد از نماز پنجگانه مرا دعا کن. ملا پول را گرفته ، 10 دینار آن را برمیگرداند و بقیه را در جیب میگذارد.
پولدار از این کار ملا متعجب شده و از او دلیل این کار را جویا می شود.

ملا می گوید : از خدا پنهان نیست ، از شما چه پنهان ، چون من هر روز خواب میمانم ، نماز صبحم قضا میشود و روزانه تنها 4 وقت نماز به جا می آورم.



**********
ملانصرالدین لطیفه لری ، ترکی-فارسی ، محمد علی فرزانه

آردینی اوخو
چهارشنبه 28 آذر 1397

چیلله گئجه سی و آداب و رسوم آن در آزربایجان

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz



چیلله گئجه سی (شب چیلله) یکی از کهن‌ترین و خاص ترین جشن‌های ترکان است که در تاریخ میلادی 21 دسامبر در کشورهای ترکیه و آزربایجان شمالی و آزربایجان ایران قید میشود. این جشن، طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌کرهٔ شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است، به جشن و سرور میگذراندند.

چیلله به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) و سه ماه مانده به اوغوز بایرامی (نوروز) گفته می‌شود.که اولین خرید هر خانواده ای هندانه و در کنار آن انار و مبوه های متنوع و تنقلات و...(چیلله یئمک لری)

هندوانه سمبل شیرینی، خونگرمی، سرسبزی و شادابی است و مردم آزربایجان خرید شب چله خود را با انتخاب هندوانه شروع می کنند و هندوانه خریدن از رسومی است که از گذشته تاکنون باقی مانده است. که فرصت مناسبی است که خانواده ها دور هم بنشینند و به رسم گذشتگان تا پاسی از شب، هم صحبت شوند و تاپماجا و بایاتی بخوانند و شادی و سرور کنند.

در زمانهای قدیم، خانواده های آزربایجانی به رسم احترام، در این شب طولانی به ملاقات بزرگ خانواده میرفتند.

بزرگ خانواده نیز با فراهم کردن "چیلله یئمک‌لری" (خوراکیهای مخصوص چیلله)،

آنها را داخل یک سینی مسی (مجمعی) میچید و روی کرسی قرار میداد.

آتش زیر کرسی در ابتدای شب روشن میشد و افراد خانواده دور آن نشسته، شادی و سرور میکردند.

چیلله یک کلمه تورکی است به معنای نهایت کشیدگی به کنار و این شب به خاطر کشیدگی یعنی طولانی بودن آن بدین صورت نامگذاری شده است.

چیلله که جمعا 60 روز است 40 روز چله بزرگ (بؤیوک چیلله ) و 20 روز چله کوچک (کیچیک چیلله ) البته بعد از بؤیوک چیلله و کیچیک چیلله ، قاری ننه چیلله سی هم از اول اسفند تا ۱۰ اسفند ادامه می یابد و بعد از آن بایرام آیی شروع می شود.....


آردی وار.....

آردینی اوخو
سه شنبه 27 آذر 1397
بؤلوملر : آداب و مراسم,