روز چهارم عروسی مختص زنان است که به آن » دوواق قاپما ( پاتختی ) « میگویند. در این روز همه زنان فامیل عروس و داماد برای ناهار به خانه ی داماد دعوت دارند. اکثراً ناهار پاتختی آش است. آش گولبورنی ، آش ترش ، آش ماست و.... ( آش گولبورنی( یا به اصطلاح محلی گوربوننو) را از میوه ی نوعی درخچه بنام »گولبورنی« یا همان گل نسترن تهیه میکنند که تقریبا شباهت هایی با آش ترش دارد).
پس از صرف ناهار زنان هدایای خود را به صاحب عروسی تحویل میدهند و بعد از بزن و برقص و مراسم » دوواق/ روبند « عروس را از سرش جمع میکنند .
مراسم دوواق قاپماق یکی از مراسمات جشن عروسی و ازدواج است که از دیرباز در آذربایجان رونق داشته و هنوز هم در این سرزمین اجرا میشود. این مراسم بعد از مراسم “خینا گئجه‌سی” و “گلین چیخما” و بعد از رفتن عروس به خانه شوهرش برگزار می‌گردد.
این مراسم کاملا زنانه است و در خانه داماد برگزار می شود ، برای اجرای این مراسم ، خانواده‌های عروس و داماد به همراه دوستان و اهل فامیل فردای شب عروسی با در دست داشتن خلعتی به عنوان هدیه جمع می‌شوند که معمولا عصرها است ، پسر بچه ای ۷_۸ ساله از طرف خانواده پسر آمده و روسری عروس را می دزدد و آداب و سنت مخصوص این کار را به اجرا در می‌آورند.
در روستای چاربور ابتدا یک کاسه آب را در وسط مجلس بر روی زمین می‌گذارند و روی آن تشتی بزرگ قرار میدهند . سپس عروس خانم را که دوواق یا همان پارچه قرمز رنگی بر سر دارد، به مجلس آورده و روی تشت مورد نظر می‌نشانند. سپس یک عدد چوب درخت میوه را که از قبل آماده کرده‌اند به دست یکی از پسران خانواده داماد میدهند تا بوسیله آن، دوواق مورد نظر را از سر عروس بردارد.
پسربچه دو چوب کوتاه با دو دست روی سر عروس می گذارند و می گوید :
قاپیم ، قاپماییم ؟
یکی از زنان حاضر در مجلس ؛ قاپما ، بخته وردیر
پسر ؛ قاپیم ، قاپماییم ؟
_قاپما ، اوغلان دوغاجاق
برای سومین بار پسر می گوید ؛ قاپیم ، قاپماییم ؟
_قاپسان ، سنه خلعت وئریله جک
در اینجا پسر بچه ، روسری عروس را بر می دارد و فرار می کند سپس به پسر خلعتی (هدیه ای) داده و روسری را می گیرند.
در روستای چیلاندر اکثرا عروس به بردارنده ی روبند یک جفت جوراب پشمی هدیه میدهد. هنگام برداشتن روبند برای وی دعا میکنند و میگویند:
»یئدی اوغلون اولسون، بیر قیزین ، اونو دا وئره سن بو اوغلانا (دوواغی گؤتورنه)«
ترجمه: هفت پسر بیار یک دختر و آن دختر را هم بدهی به این پسری که روبند تورا برداشت.
در داستانهای مردمی هفت پسر و یک دختر جایگاه ویژهای دارد. از آن جمله داستان » یئدی قارداش لار/ هفت برادران « که مادرشان دختر نمی آورده از خانه قهر کرده، با مادر شرط میکنند، اگر این بار هم پسر بیاوری ما به خانه بر نمیگردیم. بلکه ما خواهر میخواهیم. از قدیم این یک سنت است، وقتی برای دخترها دعا میکنند، میگویند:
»یئدی قارداش باجیسی اولاسان«
ترجمه: خواهر هفت برادر باشی.
دوواق پارچه قرمز رنگی است که سه-چهار برابر بزرگ تر از روسری بوده و هنگام عروسی بر سر عروس می‌کشند و روی آن با سنجاق، پول می‌بندند.
فردی که دوواق را بر می‌دارد اولا می‌بایستی که حتما پسر باشد و ثانیا از فامیل خانواده داماد (بی ائوی‌نین آدام‌لاریندان) باشد. چوب درختی که از آن برای برداشتن دوواق استفاده میکنند هم حتما باید از درختان میوه باشد که نماد باروری و تولید مثل است. در چهاربرج برای برداشتن دوواق بیشتر از چوب درخت سیب استفاده میکنند که در فرهنگ آذربایجان نماد عشق و محبت است.
از مراسمات عروسی در آذربایجان آن باشد که در چهارمین روز نزول اجلاس عروس در حالی که عروس صورتش را با شال قرمز رنگ گرفته،در جمع زنان نشسته، تا کودکی از خانواده داماد وارد شده و شال و روسری را بقاپد. این نشان آن است که نو عروس در خانواده حل شده و محرم گشته است و دیگر لازم نیست بعد از این مثل غریبه صورت خود را بپوشاند. به این مراسم " دوواق قاپما " میگویند و قبل از آن عروس " دوواقلی " ( محجبه ) تلقی میشود و از خانواده داماد روی خود را میپوشاند.
از یکی از زنان مسن (آغ بیرچک) چهاربرجی دلیل استفاده از چوب درخت میوه برای برداشتن دوواق را پرسیدیم که توضیحات جالبی بیان داشتند: “بیز بونا گؤره میوه آغاجیندان دوواق قاپماقدا استفاده ائلیریک کی گلین خانیم میوه آغاجینا تای بارلی اولسون و گؤزل گؤیچک اوشاقلار دونیایا گَتیرسین.”
در روستای چیلاندر ( شیلاندر زنجان) آخرین رسم عروسی را » گیزلین شمشون « گویند که همان مادر زن سلام است. پسر و دختر به صورت پنهانی به شب نشینی خانه پدر عروس میروند و در این شب نشینی پدر و مادر عروس با هدیه دادن آنها را بدرقه میکنند.
قایناق لار :
آداب و رسوم عروسی ، شعبان کریمی ، روستای چیلاندر
ادبیات شفاهی آذربایجان ، محمد رضا کریمی ، دوواق قاپما
سایت اوجاق ، چاربورجون سایتی ، دوواق قاپما