چیلینگ آغاجی




ناگفته نماند این بازی در هر منطقه و شهری قواعد به خصوص و متفاوتی هم دارد مثلا در تبریز به آن " پیل دسته " نیز می گویند

بو اویون آغاجلا اوینانان اویونلارداندیر. 4 نفر یا چوخ تعداد شخص ایکی بولومه بولونورلر. تقریباً بیر متر یا هشتاد سانتی متر اندازه‌سینده «توخماق» آدلانان آغاج، بیر قاریج اندازه‌سینده «چیلینگ» آدلانان آغاج و سایی هر گروهون تعدادی ایله برابر اولان ال‌آغاجی لازیمی وسایل‌لردیر. اویون بیر هامار یئرده اوینانیر. اوردا دابانلا «هبه» آدیندا بیر بالاجا چالا دوزه‌لیر. اویونچولار هانسی گروهون اویونو باشلاماسی اوچون پوشک آتیرلار. بو اویون اوچ مرحله ده اوینانیر ؛ «توخماق» ،«قره‌یانی» و «آغ‌یانی».

«توخماغ» مرحله‌سینده اویونچو توخماغی اوجو باش‌ بارماغین یانیندا و قالانی الین آشاغاسیندان یئره ساللاناراق گؤتورور، بیر آیاغی هبه‌ده اولاراق چیلینگی گؤیه آتیب و او شکلده دوزونه وورور . مقابل گروهون نفرلری ده اللرینده اولان آغاجلا چیلینگی گویده وورماغا چالیشیرلار. وورا بیلمه‌سه‌لر، هبه باشیندا دوران اویونچو توخماغی هبه‌نین اوستونه قویور و باشدا اولان اویونچولاردان بیر نفر چیلینگی توخماغا ساری آتیر اگر چیلینگ توخماغا دَیْسه او نفر سیرادان چیخیب باشقاسی گلیر و اگر دَیْمه‌سه اویونا دوام ائدیر. چیلینگی هبه اوستونده اولان توخماغا ساری آتاندا اگر توخماق دوز چئلینگی آتانا ساری اولماسا ، چئلینگ آتان نفر چیلینگی قولاغینا قویوب و دئییر؛ « اَیری قولاغ دوز قولاغ » و هبه‌یه طرف یورویوب یاخینلاشیر و هبه اوستونده اولان گرک توخماغی دوزلده، عکس حالدا چیلینگ هبه‌یه چاتیب توخماغی وورور. توخماغ ووراندا اگر چیلینگی آتیب وورا بیلمه‌سه دئییرلر «بی پیت» و اگر متوالی اوچ دفعه اولسا اویون اوینایان سیرادان چیخیر. اوچ دؤنه ویرسا و یانماسا «قره‌یانی»یا چیخیر.

«قره‌یانی» مرحله‌سینده توخماغین اوجو جولو بارماغا ساری و اوزونو باش بارماغا ساری قالاراق، آغاجی یاندان توولایاراق بئش دفعه چیلینگی آتیب وورور، مقابل گروهون نفرلری اگر چیلینگی گؤیده آغاجلا وورسالار او نفر یانیب و سیرادان چیخیر اما وورا بیلمه‌سه‌لر چیلینگ هارا دوشوب اوردان بیر نفر اونو هبه‌یه طرف آتیر ، اگر چیلینگ هبه‌یه بیر توخماغ اندازه‌سینده یاخینلاشسا اویونچو اویوندان چیخیر عکس حالدا اویونا دوام ائدیر، یا اگر چیلینگ آتیلان زمان دوز هبه‌نین ایچینه دوشسه «هبه چوش» اولدو دئییرلر و هبه‌ده اولان بوتون اویونچولار یانیر و سیرا دییشیلیر. اویون سیراسیندا اگر چیلینگی آتیب وورا بیلمه‌سه دئییرلر بیر «ایاغ اوستی» و باشدا اولان اویونچولاردان بیری چیلینگی دوشدویو یئردن گؤتوروب، ایاغی اوستونه قویوب و هبه‌یه طرف آتیر اگر چیلینگ هبه‌نی کئچسه گروه نفرلری هامیسی یانیب و اویون دیشیلیر او سیرا دا قره‌یانی اوینایان گرک چیلینگین هبه‌دن سوووشماغینا مانع اولا. قره‌یانی ووران اولجه چیلینگی ووراندا دئییر؛ قره‌یانی‌نین بی قولاغی و ایکینجی‌سینده دئییر؛ قره یانی‌نین ایکی قولاغی و اوچونجوسونده دئییر قره یانی‌نین اوچو و دوردونجوسونده دئییر؛ دؤردی-مؤردی چوبان الله‌وئردی یاغلادی ایچینه وئردی «بوردا منظور کره یاغین چؤرک اوستونه یاخیب یئمکدیر» و بئشینجی‌سین ووراندا دئییر؛ قره‌یانی‌نین بئشی. اگر بئش دفعه چیلینگی ووروب و یانماسا آغ‌یانی مرحله‌سینه کئچیر و اوچ دفعه چیلینگی آتیب یان طرفدن وورور اگر اوچ دفعه ده یانماسا دای او نفر آغ‌یانی‌یا چیخیر (همه‌شه یانی اولور) و اویوندان چیخان یولداشلارین دا اویونا قایتارا ‌بیلیر. ائل آراسیندا بیری‌نین هئچ کیمسه‌دن احتیاجی اولماسا دئییرلر دای دئیه‌سن آغ‌یانی‌یا چیخدین». آغ‌یانی اوینایاندا اگر ووران نفر چیلینگی آتیب وورا بیلمه‌سه و بوشا کئچیرسه، دییرلر؛ بیر «قیچ آلتی» و مقابل گروهدان بیر نفر چیلینگی دوشدویو یئردن گؤتوروب قیچی‌نین آلتیندان هبه‌یه طرف آتیر اگر چیلینگ هبه‌نی کئچسه تمام گروهون نفرلری اویوندان خارج اولوب و یئرلری دییشیلیر. آغ‌یانی‌یا چیخان نفر اویوندان چیخمیش یولداشلاریندان بیرینی اویونا گتیرمک ایسته‌سه، گرک اوچ دفعه چیلینگی یاندان آتیب و وورا، اول کی چیلینگی ووراندا دئییر، «یولداشیمین بی قولاغی»، اگر یانماسا ایکینجی‌سینده دئییر؛ «یولداشیمین ایکی قولاغی» و اگر یانماسا اوچونجوسونده دئییر «دَندیری دانا دیری، من اؤلسم یولداش دیری» و اگر اونون چیلینگین گؤیده وورسالار دا یولداشی اویونا دوام ائده بیلیر.

بو اویوندا هبه‌ده اولماق اوستونلوک ساییلیر. باشدا اولانلار چیلینگین دالییجا قاچماقلا یورولورلار. اونا گؤره چیلینگی اوزاغا ووران اویونچو «لوققو-لوققو ...» دئمکله طرفی اینجیدیر. همه‌شه یانی‌یا چیخان اویونچو بعضاً باشدا اولانلارا لطف ائتمک ایسته ینده، چیلینگی یانلارا وورماق یئرینه ووروب هاوایا قالدیریر و دئییر «پاکی‌دو پاکییییییی».

.
.
.


به زبان فارسی

در این بازی افراد به دو گروه مساوی یار کشی کرده و با روشی خاص( در همه بازیهای بومی و محلی قرعه را بصورت "یاش - قوری" انجام می دادند . بدین صورت که سنگ کوچک تختی را پیدا کرده یک طرف آن را با تُف کردن خیس کرده و به هوا پرتاب می کردند و قبل از پرتاب هر گروه یک طرف سنگ را انتخاب می کردند که یاش به معنی خیس و قوری به معنی خشک بود . این عمل همان شیر و خط امروزی است که با سکّه انجام می شود) قرعه کشی کرده و کار را آغاز می نمودند . وسایل بازی عبارت بود از یک لِس (چوب دستی) برای هر نفر و یک قطه چوب 20 الی 25 سانتی متری که دو سر آن را با زاویه 45 درجه برش داده بودند و به آن چیلینگ میگفتند و یک آغاج یعنی چوب دستی کوتاهی که 70 الی 80 سانتی متر بود . بازیکنان در زمین چمن وسیعی قرار گرفته و چاله ای را به عمق 5 سانتی متر و طول تقریبی 20 سانتی متر در نقطه ای کنده )به این چاله هاوا می گفتند( و چلینگ را بطور متقاطع روی چاله قرار می دادند . یکی از بازیکنان چیره دست گروه اول پشت چاله قرار می گرفت و همه بازیکنان گروه دوم لِس به دست از فاصله 20 الی 30 متری به بعد پشت خطی که با توافق تعیین و کشیده شده بود در چمنزار پراکنده می شدند . بازیکن آغاز کننده بازی سر آغاج را داخل چاله و پشت چیلینگ قرار داده و با فشار زیاد چیلینگ را بطرف بازیکنان مقابل پرتاب می کرد و آنها می بایست با چوب دستی خود چیلینگ را در هوا می زدند . اگر چیلینگ زده می شد گروه اول بازی را باخته و جاها عوض می شد و در غیر اینصورت بازیکن پرتاب کننده آغاج را بطور متقاطع روی چاله بازی قرار می داد و یکی از بازیکنان مقابل باید چیلینگ را بطرف آقاج پرتاب می کرد و اگر آغاج مورد اصابت چیلینگ قرار می گرفت بازهم بازی تمام شده و جای گروهها عوض می شد ، در غیر این صورت بازیکن آغاز گر با آغاج برسر چیلینگ که بطور اوریب برش شده بود و با زمین فاصله داشت می زد (اگر این فرد دقت نمی کرد و چوب دستی بجای چیلینگ به زمین می خورد گروه سوخته و جاها عوض می شد) و چیلینگ مقداری از زمین بلند می شد و او با آغاج خود محکم چیلینگ را می زد و سه بار این عمل تکرار می شد. هر قدر این فرد چیلینگ را از محل چاله پرتاب اولیه (هاوا) دورتر می کرد به نفع گروه او بود زیرا پس از سومین ضربه ای که به چیلینگ می زد فاصله چیلینگ تا چاله را با آغاج اندازه می گرفت (در این بازی هر 10 آغاج را یک " اکیز" می گفتند و در ابتدای بازی دو گروه سر تعداد اُکیز برای تعیین برنده بازی توافق می کردند.) و اگر تعداد شمارش شده به عدد مورد توافق دو تیم می رسید ، گروه برنده شناخته می شد و اگر در دور اول به عدد مورد نظر نمی رسیدند همچنان بازی ادامه پیدا می کرد و باز چنانچه در دورهای بعدی چیلینگ در هوا زده می شد ، گروه پرتاب کننده می سوخت و جاها عوض می شد . زمانیکه هر یک از دو گروه بازی را می برد اعضای آن گروه از محل پرتاب چلینگ تا خط مقابل بطور رفت و برگشت بر پشت گروه بازنده سوار شده و از این کول سواری لذت می بردند ....




قایناق لار :
  • جاهد شاپور، گئرمی‌نین تولئییرکندیندن، گئرمی شهری ساکنی، 38 یاشیندا، فوق دیپلم، یاز 1392.
  • قیرمیز
  • موغان - گئرمی ، فولکلور دوشرگه‌سی

چهارشنبه 4 اردیبهشت 1398
بؤلوملر : اویونلار(بازیها),