" سینامالار" یا "کلثوم ننه سؤزلری" اعتقادات مردمی است که بیشتر به خرافه و موهومات میماند و در طول سالیان دراز دهان به دهان گشته و تا امروز باقی مانده است.برخی از این اعتقادات و سیناماها امروز هم در بین مردم وجود دارد مثلا وقتی کسی عطسه می کند می گویند باید صبر کند و ورد بخواند وگرنه ممکن است حادثه ی بدی اتفاق بیفتد.اگر دو بار عطسه کرد نه تنها صبر کردن لازم نیست بلکه باید شتاب هم به خرج دهد.همانگونه که میبینیم این عقیده در بین مردم هنوز هم وجود دارد و معتقدان زیادی دارد.این اعتقادات بسیار گسترده است و در هر حال در رفتار و کردار انسانها تاثیر خود را گذاشته است.
برخی از محققان این ساحه، در پی یافتن دلایلی برای چنین اعتقاداتی هستند و معتقداند هر چند که این سیناماها در نگاه اول افکاری سبک و دور از عقل بنظر می آیند اما وقتی عمیق تر به مسئله نگاه کنیم و زمینه های اجتماعی آنرا در نظر آوریم به این باور خواهیم رسید که مفید بوده اند اما شاید امروز این زمینه های اجتماعی دیگر رفع شده باشد و به همین خاطر به صورت به نظر آید .
مثلا می گویند وقتی نان سنگک میخری مواظب باش که همراه سنگک،سنگ به خانه نیاوری و از سنگ تنور بدان نچسبیده باشد وگرنه فردی از خانه فوت میکند .مشخص است که این نظر ، خرافه ای بیش نیست اما چه بسا زمینه اجتماعی داشته است.از جمله معتقدند که قبلا شنهای تنور نان پزی را از رودخانه و با هزار زحمت به نانوایی می آوردند اگر با هر سنگکی چند شن کم شود نانوا را با مشکل مواجه خواهد کرد پس چنین سخنی گفته شده است تا رعایت حال شود.
می گویند :
کسی که ناخن بلند دارد فرزند شیطان است ، مسلما این سخن برای کودکان گفته میشود تا توجه کنند و زیر ناخنشان میکروب جمع نگردد.
بنا براین این اعتقادات که تحت عنوان سیناما وجود دارند میتوانند گاهی معانی حکیمانه و منطقی داشته باشند که توجه و تلاش برای پی بردن به منطق چنین اعتقاداتی میتواند در شناخت پدران و اجدادمان ، ما را یاری کند .... (به قلم : استاد محمد رضا کریمی)
دایکسی معتقد است تمام وقایع قابل پیشگیری هستند اما حوادث تصادفی رویدادهای بدشانسی هستند.با آنکه برای پیشگیری از وقوع رخداد بیشتر تاکید بر روش منطقی است ،بعضی اوقات در ادبیات هر ملتی روش غیر منطقی در پیش گرفته میشود. (peltzer & Renner 2003: 620)
چنانکه از این مفهوم سازی نظریه پردازان استنباط میشود ، ریشه خرافات ، عدم آگاهی و ناتوانی افراد از تحلیل امور است.
خرافات نگرش یا رفتاری است که بر اساس ، ترس ، تهدید ، عادت و عوامل ناشناخته ای به ذهن فرد خطور میکند تا بر اساس نگرش از اتفاقات ناخوش آیند جلوگیری کند .این رفتار بر مبنای کنش منطقی و روابط علت و معلولی نیست.اگر چه گسترش سطح سواد و فرهنگ عمومی جامعه منجر به کاهش اعتقاد خرافی میشود » اما باید اذعان کرد حتی انسانهای مرن نیز نمیتوانند به طور کامل خرافات را رد کنند یا عملا از آن خلاص شوند.
پژوهش های حاضر با تحلیل محتوایی علل رواج این باورها در فرهنگ مردم ، چگونگی کاربرد آنها را مورد بررسی قرار میدهد.با اینکه رواج خرافات بر پایه های غیر عقلانی استوار است ، بشر برای وا داشتن به امری یا بازداشتن از کاری ، تسکین ، تلقین و انتقال شر و در سطحی کلی برای جلب منفعت یا دفع ضرر از خرافات استفاده می کند.
از جمله باورهای مردم آزربایجان که به سینامالار یا کلثوم ننه سؤزلری معروف است را در زیر بیان میکنیم :
1) اجنه دمیردن قورخار.
2) آیری آدامین ساققیزینی چئیننه ینده جماعتین محببتی سنه آزالار.
3) اووجون قاشینسا ، الیوه پول گله جک دیر.
4) بیر اوشاغین دیشی لاخلاییب چیخاندا ، اونو آتاردی داما ، دئیردی یئرینه یاخشی دیش چیخسین.
5) گؤزو یامان آدامین جیبی نین آستارین کسردیلر.
6) ائوه گؤز دیمه سین دئیه کوچه قاپسینا آت نالی چالاردیلار.
7) احسان یئمک لرین قابینی یومازلار.
8) اوتانانین اوغلو اولماز.
9) آغلایان دلی ، تئز ساهالار.
10) باتیق قاشیق یئره دوشسه ، قوناق گله جک.
قایناقلار :
ادبیات شفاهی آزربایجان ، م.کریمی ، تهران 1388
ریشه خرافات و کارکرد آن در فرهنگ مردم، علی جهانشاهی افشار و همکار ، 1393