ادبیات و فولکلور آزربایجان

ZənGan Türk

مراسم کوسا گلین + ویدیو

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz



"کوسا گلین" دسته نمایش شادی آور هستند که در اواخر زمستان وارد شهر شده و با ورود خود نوید بهار را داده و با اجرای نمایش شادی و پایکوبی می کردند.
گروه نمایشی کوسا گلین در سطح شهر جمع شده و یک نفر در پوشش کوسه و مرد بی ریش و زنی با لباس عروس و همراهانشان به اجرای نمایش پرداخته و وعده بهار داده و از مردم شادباش می گرفتند.

مردی کوسه بر خری می نشسته و کلاغی در یک دست و بادزنی در دست دیگر گرفته که با آن خود را باد می زده و در شهر می گشته است. این نمایش یا بازی پیش از فرا رسیدن سال نو و در اواخر زمستان اجرا می شد و چون کوسه در فصل سرما خود را باد می زد این عمل او برای مردم خنده دار بود. از سوی دیگر کوسه با عمل خود نشان می داد که زمستان به پایان می رسد و بهار در راه است و در واقع گرما و حرارت زندگی دوباره به سراغ طبیعت می آید . کوسه در مقابل این کار خود تحفه می گرفت .

 نحوه اجرای این مراسم به این صورت بود که معمولاً 50 یا 40 یا 30 و یا 18 روز مانده به عید نوروز چوپانان برخی از شهر ها و روستا ها دور هم گرد می‌آمدند و سپس پرتقال یا انار خریداری می‌کردند به آن در اصطلاح محلی «کوساپایی» گفته می‌شد . بعد چند نفر از آنها مامور می‌شدند که این میوه‌ها را بین خانه‌ها توزیع کنند این میوه‌ها بشارتی بر آمدن کوسه و یارانش و فرا رسیدن فصل بهار و نوروز بود. دوسه روز پس از توزیع میوه‌ها زمان اجرای مراسم فرا می‌رسید و گروه کوسا از خارج روستا با رقص و پایکوبی وارد روستا می‌شوند . این گروه از چهار شخصیت و در برخی از مناطق استان زنجان از پنج شخصیت اصلی تشکیل می‌شد که...
.
.
.
.
     آردی وار...

آردینی اوخو
چهارشنبه 10 بهمن 1397
بؤلوملر : آداب و مراسم,

ترانه های عامیانه " کوچه لره سو سپمیشم " + mp3

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz

ترانه های عامیانه " ماهنی لار "

موسیقی آذربایجان

کوچه لره سو سپمیشم





ترانه های عامیانه یکی از مواد فولکلوریک آذربایجان است که شاید قدمت برخی از این ماهنی ها در ارتباط تنگاتنگی با اسطوره ها ، داستانهای بسیار کهن و افسانه های قدیمی باشد و برخی نیز آنچنان موضوعاتی دارند که گویی در هوای امروز تنفس می کنند.بخش عظیمی از هنر موسیقی آذربایجان در همین ماهنی ها متبلور گشته است . برخی از این ماهنی ها ساخته مستقیم هنرمند و برخی نیز ، شاعر شناخته شده ای دارند اما به دلیل استفاده بیش از حد مردم و استقبال بی شائبه از آن ، شاعر اصلی در سایه مانده است چرا که مردم به دلخواه خود در ترکیب و واژگان آن دست برده اند و آنگونه که موافق ذوق و احساس آنان است به کار گرفته شده است .
هر گاه ترانه " کوچه لره سو سپمیشم - یار گلنده توز اولماسین " به صدا در می آید اشک در چشمان پدربزرگ ها حلقه می زند ، پدر و مادرهی امروزی به تجدید خاطرات گذشته رو می کنند و جوانان نیز آن را نجوا می کنند. گویی احساسات سه نسل موجود در آن ترانه متجلی است.
موسیقی آذربایجانی ، سند هویت ملت آذربایجان است و صفحه ای فراموش نشدنی از ادبیات این سرزمین و این ملت بزرگوار است . ترانه های عامیانه یا " ماهنی لار " فراز و نشیب تاریخ ملت ما را بیان می سازد....
.
.
.
.
     آردی وار...


آردینی اوخو
یکشنبه 7 بهمن 1397
بؤلوملر : ماهنی لار,

کچلین فندی...

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz

آذربایجان ناغیللاری (1)

کچلین فندی...

کؤچورن : علی عبادی





بیری وار ایدی ، بیری یوخ ایدی. ولی آدلی بیر کچل وار ایدی، بونون واری-یوخ بیرجه داناسی وارایدی.
بیر گون کووخا قونشولاری ییغیب دئدی :

_ گلین گئدک کچلین داناسینی بیر فند ایله کسدیرک ، چوخدان بری دیلیمیزه ات دیمه ییب .

سؤزو بیر یئره قویوب گلدیلر کچلین یانینا دئدیلر :

_ ولی ، گل بیر شئی ائیله یک.چوخدان بری دیلیمیزه ات دیمه ییبدیر ، هفته ده هره اؤز داناسینی کسسین بیرگه یئیک.

ولی نین داناسین کسدیلر ، بئسیریب یئدیلر . ولی بیر هفته گؤزله دی ، هئچ کس اؤز داناسینی کسمه دی. ایکی هفته اوچ هفته ، بیر آی کئچدی کسن اولمادی.ولی باشا دوشدو کی ، بونو آلدادیبلار. دئدی :

_ یاخشی ، گؤرون سیزین باشینیزا نه گتیره جگم.....
.
.
.
       آردی وار...

آردینی اوخو
سه شنبه 2 بهمن 1397

آداب و مراسم عروسی " دوواق قاپما "

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz



روز چهارم عروسی مختص زنان است که به آن » دوواق قاپما ( پاتختی ) « میگویند. در این روز همه زنان فامیل عروس و داماد برای ناهار به خانه ی داماد دعوت دارند. اکثراً ناهار پاتختی آش است. آش گولبورنی ، آش ترش ، آش ماست و.... ( آش گولبورنی( یا به اصطلاح محلی گوربوننو) را از میوه ی نوعی درخچه بنام »گولبورنی« یا همان گل نسترن تهیه میکنند که تقریبا شباهت هایی با آش ترش دارد).
پس از صرف ناهار زنان هدایای خود را به صاحب عروسی تحویل میدهند و بعد از بزن و برقص و مراسم » دوواق/ روبند « عروس را از سرش جمع میکنند .

مراسم دوواق قاپماق یکی از مراسمات جشن عروسی و ازدواج  است که از دیرباز در آذربایجان رونق داشته و هنوز هم در این سرزمین اجرا می‌شود. این مراسم بعد از مراسم “خینا گئجه‌سی” و “گلین چیخما” و بعد از رفتن عروس به خانه شوهرش برگزار می‌گردد.
این مراسم کاملا زنانه است و در خانه داماد برگزار می شود ، برای اجرای این مراسم ، خانواده‌های عروس و داماد به همراه دوستان و اهل فامیل فردای شب عروسی با در دست داشتن خلعتی به عنوان هدیه جمع می‌شوند که معمولا عصرها است ، پسر بچه ای ۷_۸ ساله از طرف خانواده پسر آمده و روسری عروس را می دزدد  و آداب و سنت مخصوص این کار را به اجرا در می‌آورند.

در روستای چاربور ابتدا یک کاسه آب را در وسط مجلس بر روی زمین می‌گذارند و روی آن تشتی بزرگ قرار می‌دهند . سپس عروس خانم را که دوواق یا همان پارچه قرمز رنگی بر سر دارد، به مجلس آورده و روی تشت مورد نظر می‌نشانند. سپس یک عدد چوب درخت میوه را که از قبل آماده کرده‌اند به دست یکی از پسران خانواده داماد می‌دهند تا بوسیله آن، دوواق مورد نظر را از سر عروس بردارد....
.
.
.
.
  آردی وار....

آردینی اوخو
جمعه 28 دی 1397
بؤلوملر : آداب و مراسم,

سایا بخشی از فرهنگ و تاریخ غنی آزربایجان

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz



سرزمین آذربایجان به دلیل برخورداری ازفرهنگ دیرینه و اصیل و نیز شرایط جغرافیائی و پرتحرکش، ازپیشینه ی فرهنگی و هنری خاصی برخورداراست. بسیاری از آئین ها در ادبیات شفاهی فولکلور در دل موسیقی حماسی و گیرای این منطقه نهفته است. نوروز، این کهن آئین تورکان، با رنگ و بوئی ویژه و مراسم های خاصی در آذربایجان برگزار میشود . مراسم سنتی «سایا» از جمله زیباترین رسم‌های مردمان آذربایجان به مناسبت روزهای پایانی سال و آغاز سال نو است که از چندین ده روز مانده به عید نوروز برگزار می‌شود. در این آئین دیرینه، سایاچی ها، افراد هنرمند، شوخ طبع و بذله گوئی هستند که با نغمات، آواز و سخنان شوخ و شیرین خود مردم را دلشاد ساخته و طلیعه داران آغاز بهار و جشنهای مربوط به آن بوده اند.در فولکلور ترکی، سایا به معنی احترام گذارنده است و سایاچی به معنی حرمت و حرمت کننده است و با توجه به اینکه سایاچی ها هنرمندان دوره گردی بودند که با لباس هائی برگرفته از رنگ طبیعت و گاه با لباس های چوپان های محلی از چند هفته مانده به نوروز، ده به ده، کوی به کوی و خانه به خانه و با دو چوب د دست میگشتند و با خواندن شعرهای مخصوص و زدن چوبهای دستی به هم ریتم درآورده و شعر و آواز در وصف طبیعت میخواندند و برای مردم آرزوی روزهای خوش، خیر و برکت در سال نو از درگاه خداوند بخشنده طلب می‌کردند. سایاچی‌ها در مقابل دعاهای خیر و شعرهای دوست‌داشتنی خود از صاحب‌خانه‌ها هدیه و انعامی را دریافت می‌کنند.این هدیه ممکن است گندم و جو و شیرینی و آجیل باشد یا مبلغی پول به سایاچی هدیه داده شود.
در برخی مناطق آذربایجان سایاچی ها را »کوساکوسا« مینامند. با توجه به اینکه سایاچی ها از چند هفته مانده به عید، روزهای مانده به آغاز سال نو را شمارش می‌کردند، میتوان احتمال داد واژه سایا از مصدرترکی »سایماق« به معنای شمردن گرفته شده است. 
از مهم ترین این رسوم، آئین های نوروزی است که می توان به مراسم »تکمچی و سایاچی و کوسا گلین« اشاره کرد که هم زمان با نوروز با الحان دلنشین و خاص خود به نغمه سرائی پرداخته و با طنین آواز خود در فضای کوی و برزن ها، طلیعه آمدن بهار و زایش دوباره زمین را به مردم مژده میدهند.
.
.
.
.
   آردی وار....

آردینی اوخو
شنبه 22 دی 1397
بؤلوملر : آداب و مراسم,

" قیرخلی اوشاق " و کؤرپه اوشاقلارلا باغلی ایناملار

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz



یئنی دوغولموش اوشاغین ، آناسی نین دؤشونه سود گلینجه ، آغزینا بیر _ ایکی گون کره سورتر یا باشقا بیر آروادا ، امیشدیرهر دیلر . زاهی نین آناسی یا باجیسی نئچه گون اونون ال _ آیاغی برکییینجه یانیندا قالیب ، قوللوغون توتار و ائو ایشلرینی گؤرردی.... .
زاهییا قویماق ( سو ، اون و یاغ لا بیشمیش ) بیشیره ر دیلر کی چوخ دادسیز اولاردی.یئددی گون ، اگر زاهی چوخ ضعیف اولاردیسا اون گوندن سونرا ، آنا و اوشاغی ماما ایله حاماما آپاراردیلار.اون گون قوهوم _ قونشو ناهارا قوناق چاغیرار و هره اؤزونه گؤره پای ( هدیه ) گتیره ر دیلر . پای (هدیه) غالبا ساری یاغ ، یومورتا ، بعضا بال اولاردی .زاهینی آناسی اؤز ائولرینه آپارار ، بیر هفته ده اوردا باغلامایا (بسته یه ) دایانیب دینجه لردی.
کؤرپه اوشاغین قیرخی چیخینجا ( قیرخ گونلویونه کیمی ) بیر آدام اوشاق اولان اوطاغا گیره ر سه ، بلک لی کؤرپه نی گؤتوروب قاپی نین اوستونه قاوزایار و او آدام گرک کؤرپه نین آلتیندان اوطاغا گیره ردی . داها اوندان سونرا او آدام هر نئچه یول اوطاغا گیره ر سه ایدی ، کؤرپه نی قاوزامازدیلار.قیرخینجی گون اوشاغی حاماما آپاریب قیرخین تؤکردیلر... .

آذربایجان تورک خالقینین ایچنده کؤرپه اوشاقلارلا باغلی گؤزل اینام لار وار ، بو ایناملارین بیر چوخو......



آردی وار....

آردینی اوخو
سه شنبه 18 دی 1397
بؤلوملر : ایناملار(باورها),

بازی های محلی آذربایجان " هاققیشقا "

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz



" هاققیشقا "

آذربایجان ائلی نین فولکوروندا ، جوره – جوره اویونلار واردیر . بو اویونلارین نئچه سی اوشاقلاردان ساوای ، بؤیوک لرده اویناردیلار . بونلاردان بیری « هاققیشقا » اویونودور ، چوخ گؤزل و مزه لی اویوندور .


بو اویونون وصفینده بئله گلیپ :

اویونچولار ایکی دسته یه بؤلونرلر. بیر محدوده تعیین ائدیلیب دسته لرین بیری ایچری گیره ر و او بیریسی ائشیکده قالار. ائشیکده کی لرین بیری ، بیر قیچین ییغار و تک قیچلی آتلانا – آتلانا ( هاققیشقا ) ایچریده کی لری قووالایار و جهد ائده ر اونلاری وورسون . هر هانسینا الی ده یرسه، او گرک اویوندان چیخا. ایچریده کیلرین بیری محدوده دن ائشییه چیخارسا ، یانیب و اویوندان چیخار.هاققیشقا گئدن یورولانا کیــــمی ایچریده کی لری قاوالاییب ، ووماغا چالیشاجاق. ائله کی دوشــــــدو( آیاغین یئره قویدو ) یولداشلاری نین بیر آیریسی هاققیشقا گلر و اویون بئله لیک ادامه تاپار. ایچریده کی لرین هامیسی وورولسا، بو دفعه ائشیکده کی دسته ایچری گیره ر و او بیرسی دسته ائشیکده قالار. یوخ، حتی بیر نفر ده ایچری ده کی لردن جان قورتاریب وورولمازسا و ائشیکده کی لرین هامیسی دوشرسه، یئنه همان دسته ایچریده قالار و اویون یئنی دن باشلانار.... .

فارسجا.....


آردی وار....

آردینی اوخو
شنبه 15 دی 1397
بؤلوملر : اویونلار(بازیها),

جیرتدان ناغیلی - Cırtdan Nağılı + فایل صوتی

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz

جیرتدان ناغیلی - Cırtdan Nağılı

Hamı yatmış, Cırtdan oyaq

هامی یاتمیش ، جیرتدان اویاق


 

بیری واریمیش ، بیری یوخوموش ، بیر قوجا قاری واریمیش ، بو قارینین بیر بالاجا اوغلو واریمیش ، بو اوشاق او قدر(قه در) بالاجا ایمیش کی ، بونا جیرتدان دییرمیش لر.بیر گون جیرتدان گؤردو کی قونشولارین اوشاقلاری مئشه یه اودونا گئدیرلر . گلیب آناسینا دئییر ، آی آنا ، اوشاقلار ایله منده اودونا گئده جییم.
قاری اوشاقلاری چاغیریب هر بیرینه بیر پارچا یاغ یاخماسی وئریب ، جیرتدانی اونلارا تاپشیردی...

اوشاقلار مئشه یه گئدیب اودون توپلادیقدان سونرا گؤرورلر کی ، جیرتدان اودون توپلاماییر ، اونا دئییرلرکی ;

- آ جیرتدان ، سن نیه اودون توپلاماییرسان..؟
جیرتدان جاواب وئریر :
- آنام سیزه یاغ یاخماسی وئردی کی منیم ده اودونومو توپلایاسینیز..

اوشاقلار بونون دا اودونون توپلاییرلار و سونرا هر کس اؤز اودونونو یوکله ییب یولا دوشمک ایسته ینده گؤردولرکی ، جیرتدان اوتوروب باخیر ، بونا دئییرلر :

- آ جیرتدان ، سن نیه اودونون یوکله مه ییرسن..؟
جیرتدان جاواب وئردی :
- آنام سیزه یاغ یاخماسی وئردی کی ، منیم ده اودونومو گتیره سینیز... .

اوشاقلار الاج سیز  قالیب بونون دا اودونون گتیریرلر .بیر آز یول گئتدیکدن سونرا گؤرورلرکی ، جیرتدان گئریده قالیب آغلاییر ، بونا دئییرلر :

- آ جیرتدان نیه آغلاییرسان..؟
جیرتدان جاواب وئردی :
- یورولموشام ، آنام سیزه یاغ یاخماسی وئردی کی ، من یورولاندا منی ده دالینیزجا گؤتوره سینیز... .
.
.
.
                     آردی وار...

آردینی اوخو
چهارشنبه 12 دی 1397

ائششک دن تئز گلمیشم....(فارسی-ترکی)

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz


از خر زودتر آمده ام..


در یکی از روزها ملا به خر هیزم بار می کند می اندازد به راه راست روستا که :
- تو از این راه راست برو ، من از این راه میان بر خواهم رفت.
ببینیم کی زود میرسد..
خر بی صاحب شروع می کند به چریدن .ملا به خانه که میرسد می پرسد :
- زن ، خر هنوز نرسیده ؟
زن می گوید :
- نه هنوز نرسیده.
ملا با دلتنگی می گوید :
میبینی که ؟ تو همیشه مرا سرزنش میکنی ، من تنبل هستم ، ببین ، من از خر زودتر آمده ام.


...Eşşəkdən tez gəlmişəm


 : Günlərin birində Molla eşşəyə odun yükləyib salır kəndə gedən düz yola ki
.Sən düz yol ilə get, mən bu kəsə yol ilə gedəcəyəm. Görək kim tez çatar -
 : Sahibsiz qalmış eşşək başlayır otlamağa. Molla evə gəlcək soruşur
?..Arvad, eşşək hələ gəlməyib
: Arvad deyir
. Yox, gəlməyib -
: Molla lovğa-lovğa deyir
...Görürsənmi? Sən elə həmişə məni danlayırsan ki, tənbələm. Bax, mən eşşəkdən tez gəlmişə-

*******

ملانصرالدین حیکایه لری ، ترجمه (چئویرن : اسد بهرنگی)



آردینی اوخو
دوشنبه 10 دی 1397

تاپماجالار (1)

0 گؤروش
یازار:‌ Kölgə siz



تاپماجا یا چیستان نیز یکی دیگر از موضوعات ادبیات شفاهی آذربایجان است و با توجه به جای خاصی که در ادبیات شفاهی دارد از نسلهای گذشته دهان به دهان با تغییرات مختلف کم و زیاد شدن ها و حتی بعضا با تغییر مضمون و معانی جدید به اینجایگاه رسیده است. در تاپماجا علامت هر شئی و وسیله ای به شکل بسته ای می باشد و یا به وسیله های مختلف دیگری شباهت دارد که برای پیدا کردن جواب از فرد دیگری طلب می شود.... .
تاپماجا یا بیلمه جه یا باغلاما جهت گسترش و توسعه فکر کودکان بسیار مناسب و مفید است و تفریح خوبی نیز به شمار می آید.تاپماجا جای خاصی در داستانها نیز دارد چرا که در بسیاری از داستانها ، پادشاه دختر خود را به ازدواج کسی درمی آورد که بتواند پاسخ تاپماجای او را بدهد.گاه آشیقلار با اشعار تاپماجا گونه هایی به مناظره میپردازند.اما اصل تاپماجا برای تقویت هوش و فکر کودکان و نوجوانان است و در شب نشینی ها و دور هم جمع شدنها استفاده میکنند و از آنجایی که بیان تاپماجاها به شعر است کودکان خیلی زود یاد میگیرند.
تاپماجالار خیلی به نظم هستند و به شکلهای مختلفی همچون نثر ، به شکل بایاتی ، و یا حتی بعضا به جای آتالار سؤزو  پدید آمده اند. 
مثال ( به شکل بایاتی) :

دییرمانا دن  گلیر ، دورون گؤرون کیم گلیر
توخونمامیش چووالدا ، اویونمامیش اون گلیر. ( ای ده)
.
.
.
.
              آردی وار.....

آردینی اوخو
جمعه 7 دی 1397
بؤلوملر : تاپماجالار,